Koszt zadłużenia jest znaczącym elementem w budżecie każdego z nas. Wiemy, że koszt kredytu w tej samej wysokości może znacząco się różnić a osoby o tym samym profilu, mogą w zupełnie odmienny sposób odczuwać skutki własnej decyzji w rodzinnym budżecie. Z tego powodu niezmiernie ważne jest, aby każdy przed podjęciem decyzji, który kredyt wybrać, miał pełną, uczciwą i zrozumiałą dla siebie informację o koszcie kredytu. Miarą, która ma służyć realizacji tego celu jest RRSO (rzeczywista roczna stopa oprocentowania).
Internet oraz wielu ekspertów od dawna już się wypowiada na temat tej miary. Wielu bezwzględnie krytykuje RRSO, słusznie wskazując na jej zbyt abstrakcyjną i mało zrozumiałą definicję. Oczywiście, krytyka jest bardzo potrzebna i ważna, natomiast, nie ma zbyt wielu propozycji alternatywy. A zatem jeśli nie RRSO, to co w zamian?
Zdecydowaliśmy się więc podjąć próbę odpowiedzi czym jest RRSO.
Dziś dowiesz się, że:
porównanie ofert kredytowych jest trudne i kredytodawcy bezwzględnie to wykorzystują
RRSO jest jedyną miarą, która może w sposób całościowy pokazać różnice w całkowitym koszcie kredytu w różnych ofertach
zawsze trzeba pytać o RRSO, porównując oferty kredytowe
1. Porównanie ofert kredytowych nie jest proste
Przeanalizujmy, typową psychologię potencjalnego pożyczkobiorcy. Pożyczkobiorcy często oceniają koszt pożyczki pod kątem własnego budżetu domowego, zadając sobie 2 pytania:
Ile potrzebuję? (kwota pożyczki)
Czy stać mnie na spłatę miesięcznej raty?
Kredytodawcy doskonale o tym wiedzą i zwykłe przedstawiają potencjalnemu klientowi koszt kredytu najczęściej pod kątem „raty pożyczki” ze słowami: „na pewno Pana / Panią będzie na to stać”.
Pomijając obszar etyki oraz uczciwości reklam, zobaczmy na prostym przykładzie, że porównanie ofert kredytowych oraz wybór parametrów oferty kredytowej nie jest łatwym zadaniem. Czy na pewno powinniśmy sugerować się tylko ratą pożyczki lub oprocentowaniem oferty kredytowej? Weźmy prosty przykład: załóżmy, że mamy wybrać pomiędzy następującymi ofertami, kredytu na kwotę 100,000 zł.
Gdyby oceniać powyższe oferty tylko pod kątem raty pożyczki, to wybralibyśmy „ofertę 2” a ranking wszystkich ofert wyglądałby następująco:
Zobaczmy teraz jak wygląda oprocentowanie pożyczki dla tych ofert.
Gdyby podejmować decyzję opierając się tylko na oprocentowaniu, to nasz ranking ofert uległby zmianie.
Często w blogach eksperci apelują, że nie rata pożyczki i oprocentowanie jest ważne, ale „całkowita kwota do spłaty”, czyli suma wszystkich miesięcznych rat. “Ok”, jeśli „tak”, to jak wyglądałby nasz ranking?
Jak widać, ranking ofert kredytowych zupełnie się różni w zależności od tego jaki parametr kredytu weźmiemy za najbardziej istotny.
Jeśli instytucje finansowe podkreślają tylko jakiś jeden parametr oferty kredytowej, to z pewnością można i trzeba zadać poniższe pytania:
A co z innymi parametrami oferty?
Dlaczego wyodrębniliście w przekazie marketingowym tylko jeden parametr oferty?
Najważniejsze nie poddać się pokusie oraz nie wpaść w pułapkę złej samooceny zdolności kredytowej, która zwykłe powoduje fakt, ze decydujemy się na pierwszego lepszego pożyczkodawcę, który zaaprobował nasz wniosek kredytowy.
2. Definicja RRSO – jak to zrozumieć i obliczyć?
Co robić, jeśli wybór pożyczki nie jest taki łatwy a parametry ofert kredytowych mogą tak bardzo się różnić? Jak wybrać najlepszą ofertę?
Aby umożliwić odpowiedź na te pytania powstała miara, która jest znana jako RRSO. Skomplikowaną do zrozumienia definicję RRSO można znaleźć na różnych portalach internetowych My natomiast chcielibyśmy się skupić, tylko na intuicyjnym wytłumaczeniu w jaki sposób obliczyć RRSO, które uwzględnia wszystkie parametry ofert kredytowych.
Na początek potrzeba wyjaśnić kilka pojęć:
wartość pieniądza w czasie
kapitalizacja odsetek
nie jednoznaczny wpływ okresu kredytowania na koszt kredytu
Wartość pieniądza w czasie
Koncepcję wartości pieniądza w czasie można wyjaśnić następująco:
“kwota pieniędzy otrzymana dziś nie ma tej samej wartości co taka sama kwota pieniędzy otrzymana jutro”
Chyba każdy z nas wolałby mieć 1 tys. złotych dziś niż czekać dzień, tydzień lub rok, aby dostać taką samą kwotę. Otrzymane pieniądze dziś, można zainwestować we własne przedsięwzięcie lub zarobić na odsetkach pomnażając własny kapitał. Pieniądze otrzymane później, mają zatem mniejszą wartość.
Inaczej mówiąc, z punktu widzenia pożyczkobiorcy, im dłuższy jest czas przez który możemy dysponować kwotą jaką pożyczyliśmy tym jest lepiej (pieniądz 'dziś’ vs. pieniądz 'jutro’). Natomiast, z punktu widzenia pożyczkodawcy wygląda to inaczej. Pożyczkodawca dąży do tego, aby pożyczkobiorca korzystał z pożyczonych pieniędzy w sposób umożliwiający jak największy zysk, czyli w wielu przypadkach, jak najkrócej, płacąc oczywiście odsetki. Właśnie dlatego pożyczkodawcy wprowadzają ostatnio bardzo wysokie prowizje oraz inne dodatkowe koszty w pobierane w momencie udzielania kredytu. Prowizja (oraz inne koszty kredytu) jest czymś co pożyczkodawca dolicza do kwoty pożyczonych pieniędzy, natomiast, pożyczkobiorca ani przez chwile nie trzyma tych pieniędzy w ręku. Pożyczkodawca zrealizował swój cel – pożyczyć pieniądze w sposób, w którym pożyczkobiorca trzyma je jak najkrócej, minimalizując dla niego wartość pieniądza w czasie.
Jeśli zatem RRSO jest miarą kosztu kredytu, to ze względu na to, że prowizja pożyczkodawcy oraz inne koszty kredytu są ponoszone przez pożyczkobiorcę w momencie otrzymania pożyczki, to koszt całego kredytu wyrażony przez RRSO będzie większy im więcej będzie wynosić ich wartość.
Kapitalizacja odsetek
Aby wyjaśnić to zagadnienie można znowu przytoczyć przykład. Jeśli pożyczkodawca pożyczy 100 tys. zł na rok a oprocentowanie roczne wyniesie 10% oraz pozwoli pożyczkobiorcy trzymać pieniądze przez 12 miesięcy, to kapitalizacja odsetek (czas kiedy pożyczkodawca powiększa swój kapitał) nastąpi tylko raz (na koniec roku w dwunastym miesiącu). Pożyczkodawca zarobi 10%*100 tys. zł = 10 tys. zł.
W tym przykładzie kapitalizacja odsetek nastąpiła w okresie rocznym.
Jeśli natomiast pożyczkodawca zmniejsza okres kapitalizacji z rocznej na miesięczną (powszechne dziś, ponieważ spłacamy kredyt zwykle w ratach miesięcznych), to odsetki, które zarobi pożyczkodawca będą wyższe. Pożyczkodawca będzie zarabiać odsetki nie tylko z pierwotnie pożyczonej kwoty, ale również z odsetek zarobionych w momencie kapitalizacji. Zobaczmy to w poniższej tabeli.
Ze względu na fakt, że pożyczkodawca przy kapitalizacji miesięcznej zarabia odsetki przez każdy miesiąc, to w każdym kolejnym miesiącu pożyczkodawca zarabia nie tylko od początkowo pożyczonej kwoty, ale również od zarobionych już odsetek w poprzednim miesiącu (kwota na początek każdego kolejnego miesiąca jest powiększona o odsetki). Na koniec roku (w dwunastym miesiącu) przy zastosowaniu kapitalizacji miesięcznej pożyczkodawca zarobi nie 10% (10 tys. zł), jak poprzednio przy kapitalizacji rocznej, a 10,471.33 zł (czyli o 471.33 zł więcej). Podsumowując, koszt kredytu, wyrażony jako RRSO jest większy niż oprocentowanie roczne w przypadku częstszej kapitalizacji odsetek. Oczywiście im większe jest oprocentowanie roczne, tym większy będzie koszt kredytu.
Okres kredytowania vs. koszt kredytu
Wybierając okres spłaty kredytu mamy do czynienia z kilkoma aspektami.
Z jednej strony im dłuższy jest okres kredytowania, tym dłużej będziemy dysponować pożyczoną kwotą. W takim przypadku, dłuższy okres kredytowania powinien pozytywnie wpłynąć na koszt kredytu ze względu na wartość pieniądza w czasie.
Z drugiej strony, im dłużej będziemy spłacać kredyt, tym częściej będzie następować kapitalizacja odsetek dla pożyczkodawcy, co przy większym oprocentowaniu będzie już negatywnie wpływało na koszt kredytu, ponieważ częściej będziemy spłacać wysokie odsetki.
Często możemy słyszeć krytyczne opinie, że koszt kredytu wyrażony przez RRSO nie jest dobrą miarą. Krytycy przywołują najczęściej następującą argumentację:
dla dłuższego okresu kredytowania, często całkowita kwota do spłaty jest dużo większa, a jednocześnie
koszt kredytu, wyrażony przez RRSO ma mniejszą wartość dla kredytu z dłuższym okresem kredytowania
Kredytobiorca zapłaci w sumie więcej, więc RRSO nie jest wiarygodną miarą. Tutaj warto tylko wspomnieć, że ci krytycy nie mają racji ze względu, na wielokrotnie już wspomnianą koncepcję „wartości pieniądza w czasie”. Jeśli oprocentowanie roczne kredytu nie jest wysokie (czyli kapitalizacja odsetek nie obciąża mocno kredytobiorcy), to opłaca się spłacać kredyt jak najdłużej (mam w ręku pieniądz 'dziś’ w porównaniu do 'brak pieniądza’ jutro).
Właśnie dlatego w tabeli powyżej wskazaliśmy, że efekt wpływu dłuższego okresu kredytowania na koszt kredytu nie jest jednoznaczny. Przy wysokim oprocentowaniu, dłuższy okres kredytowania może bardzo negatywnie wpłynąć na koszt kredytu. Natomiast, efekt „wartości pieniądza w czasie” powoduje, że dłuższy okresu kredytowania może pozytywnie wpłynąć na koszt kredytu.
Nowe spojrzenie na RRSO – podsumowanie
Zobaczmy zatem jakie są wartości kosztu kredytu, RRSO, dla podanych powyżej ofert kredytowych:
Jeśli założymy, że wszystkie parametry kredytu zostały podsumowane jako wartości RRSO, to ranking ofert wyglądałby następująco:
Przeanalizujmy zatem dlaczego tak się stało.
Oferta 4 powinna być najbardziej atrakcyjna dla pożyczkobiorcy. Chociaż z jednej strony prowizja oraz inne koszty w negatywny sposób wpływają na atrakcyjność oferty ze względu na „wartość pieniądza w czasie”, natomiast fakt, że oprocentowanie wynosi 0% przeważył w pozytywny sposób negatywny efekt zapłaconej prowizji i innych kosztów. RRSO w tym przypadku wynosi 12.94%.
Oferta 3 jest najdroższą i powinna zostać odrzucona przez pożyczkobiorcę. Tak się dzieje ze względu na poziom prowizji i innych kosztów. Tłumaczy to koncepcja „wartości pieniądza w czasie” – pożyczkobiorca pożyczył część pieniędzy, których w rzeczywistości nie miał w swojej dyspozycji ani przez chwile. Efekt ten przeważył nawet niższe oprocentowanie, które stanowi 5% vs. 10% i 8% w ofertach 1 i 2 odpowiednio.
ZAWSZE PAMIĘTAJ!
Ustawodawca nakłada na instytucje finansowe obowiązek obliczania RRSO oraz komunikowania tej wartości potencjalnym pożyczkobiorcom. Żaden pojedynczy parametr pożyczki nie odzwierciedla całkowitego kosztu kredytu, dlatego zawsze trzeba pytać o poziom RRSO, porównując oferty kredytowe.
Nie musisz się martwić dokładną definicją RRSO. Masz możliwość poproszenia pożyczkodawcy o podanie tej wartości, przed udzieleniem kredytu.
Nie daj się wprowadzić w błąd, kiedy zwracają Ci uwagę tylko na jeden parametr oferty kredytowej
Zawsze trzeba pytać o RRSO, porównując oferty kredytowe
RRSO odzwierciedla wszystkie parametry kosztów oferty kredytowej
RRSO odzwierciedla koncepcję „wartości pieniądza w czasie” oraz „kapitalizacji odsetek”
